วันที่ 28 มกราคม 2563 ผู้สื่อข่าว ONB news รายงานว่า ที่สนามหน้าที่ว่าการอำเภอกุสุมาลย์ จ.สกลนคร นายมนต์สิทธิ์ ไพศาลธนวัฒน์ ผวจ.สกลนคร เป็นประธานเปิดงานเทศกาลโส้รำลึก ครั้งที่ 39 เพื่ออนุรักษ์และสืบสานขนบธรรมเนียมประเพณีอันทรงคุณค่าของคนพื้นเมืองเผ่าไทโส้ เผยแพร่วัฒนธรรมของท้องถิ่นให้แพร่หลาย นำรายได้ไปปรับปรุงศูนย์วัฒนธรรมไทโส้ให้มีมาตรฐานยิ่งขึ้น ส่งเสริมให้ประชาชนรู้จักวัฒนธรรมประเพณีอันเก่าแก่ ที่ถือปฏิบัติกันมาอย่างยาวนาน ตลอดจนสร้างความสัมพันธ์ระหว่างหน่วยงานราชการ เอกชน และประชาชนให้เกิดความสามัคคีปรองดองกัน โดยงานมีขึ้นระหว่าง วันที่ 27-29 มกราคม นี้ และจัดขึ้นในวันขึ้น 4 ค่ำ เดือน 3 ของทุกปี ถือว่าเป็นประเพณีฮีต 12 คลอง 14 อีกด้วย โดยกิจกรรมมีอย่างหลากหลาย อาทิ การทำบุญตักบาตร อุทิศส่วนกุศลให้แก่บรรพบุรุษเผ่าไทโส้ผู้ล่วงลับ การบวงสรวงพระยาอรัญอาสา เจ้าเมืองกุสุมาลย์คนแรก การแสดงแสง สี เสียงและสื่อผสมผสาน สะท้อนถึงวิถีชีวิตของคนเผ่าไทโส้ มีพิธีเหยา ซึ่งเป็นพิธีดูแลสุขภาพของคนเจ็บไข้ได้ป่วย การรำโส้ทั่งบั้ง ที่เป็นอัตตลักษณ์ที่ไม่เหมือนใคร ตลอดจนการจำลองพิธีกรรมต่างๆ การจำหน่ายผลิตภัณฑ์ เป็นต้น

ชนเผ่าโส้ อพยพมาจากเมืองมหาชัยก่องแก้ว ประเทศ สปป.ลาว  มาอาศัยอยู่ที่ อ.กุสุมาลย์ เมื่อปี พ.ศ. 2371 โดยอยู่ร่วมกับชนเผ่าต่างๆ อีก 5 เผ่า คือ เผ่าญ้อ เผ่ากะเลิง เผ่าลาว เผ่าโย้ย เผ่าภูไท และ 2 อีก 2 เชื้อชาติ คือเชื้อชาติจีน และเวียดนาม อยู่กันมาอย่างมีความสุข รักใคร่ปรองดองกันตลอดมา ชนเผ่าโส้ มีเอกลักษณ์การแต่งกายอย่างสวยงาม ส่วนใหญ่จะเป็นสีดำ แดง หรือเข้ม ศิลปะ วัฒนธรรมกะโส้ ซึ่งรักษาไว้เป็นเอกลักษณ์ ที่เด่นชัดก็คือโส้ทั่งบั้ง หรือภาษากะโส้เรียกว่า พิธีสลา เป็นพิธีการในการบวงสรวงวิญญาณของบรรพบุรุษ หรือเรียกขวัญและรักษาคนป่วย กับพิธีซางกระมูด ในงานศพ โส้ถั่งบั้งก็คือพิธีกรรมใช้กระบอกไผ่ยาวประมาณ 3 ปล้อง กระทุ้งดินเป็นจังหวะ แล้วมีการร่ายรำและร้องไปตามจังหวะในพิธีกรรม

นายกิตติกร เลาหวิโรจน์ รองนายกเทศบาล ต.กุสุมาลย์ กล่าวว่า พิธีเหยาของเผ่าไทโส้ซึ่งมีความเชื่อในเรื่องของผี ซึ่งมีมาแต่โบร่ำโบราณ พิธีการเหยาจะมีหลายลักษณะดังนี้ การเหยารักษาคนป่วยเหยาเพื่อให้ทราบสาเหตุของการป่วย ไม่ใช่เหยาเพื่อให้หายป่วยแต่เพื่อเป็นการให้รู้สาเหตุของการป่วยว่าเกิดจากอะไรจะได้ไปทำการรักษายังไงเพื่อจะได้ให้หายจากอาการป่วย แต่พิธีกรรมในการเปิดงานโส้รำลึกเพื่อให้ทราบถึงประโยชน์ ทราบถึงประวัติความเป็นมาของอำเภอกุสุมาลย์นี้ว่าอำเภอกุสุมาลย์นี้ก่อตั้งมายังไง มีเจ้าเมืองชื่อว่าอะไร และลูกหลานของท่านนี้ได้อยู่ดีกินดีมาจนถึงทุกวันนี้ ด้านนายวิทยา กิตติศรีวรพันธ์ ข้าราชการบำนาญ กล่าวว่า พิธีการเหยานี้นอกจากจะใช้ในการเสี่ยงทายแล้ว ยังมีการเหยาเพื่อขอฟ้าขอฝนตามประเพณีพญาแถน ที่ชาวไทโส้นับถือ