วันที่ 18 กรกฎาคม 2563 ผู้สื่อข่าวรายงานว่า ที่บริเวณที่ทำการอุทยานแห่งชาติน้ำพอง ชาวบ้านภูเขาวง อำเภออุบลรัตน์ จังหวัดขอนแก่น ชาวบ้านภูเขาวงพร้อมด้วยเจ้าหน้าที่อุทยานฯ ได้ทำการสร้างบ้านปลา หรือเยาะปลา (ตามภาษาถิ่น) เพื่อเป็นแหล่งเพาะพันธุ์ปลาน้ำจืดภายในเขื่อนอุบลรัตน์ บริเวณท้ายเขื่อนฯ หลงจากน้ำเขื่อนได้ลดปริมาณลงอย่างมากในรอบ 50 ปี

นายอภิเดช หมื่นน้อย หัวหน้าอุทยานแห่งชาติน้ำพอง กล่าวว่า หลังจากที่มีการก่อสร้างเขื่อนอุบลรัตน์มาตั้งแต่ปี 2507-2509 จนถึงปัจจุบันเป็นระยะเวลา 53 ปี น้ำในเขื่อนอุบลรัตน์มีปริมาณน้อยลงตั้งแต่ก่อสร้างมา ทำให้ปลาที่มีอยู่เมื่อก่อนหาจับได้ยาก ถูกจับได้ง่ายขึ้น ส่งผลให้ปลาบางชนิดกำลังจะสูญพันธุ์ ทางอุทยานฯ ได้เห็นชาวบ้านหมู่บ้านภูเขาวง ได้ทำวังปลา เพื่อเป็นการอนุรักษ์พันธุ์ปลา ไม่จับปลาในช่วงฤดูวางไข่ ทำให้มีการขยายพันธุ์เพิ่มมากขึ้น ดังนั้นจงได้ร่วมกับชาวบ้านภูเขาวง ทำการอนุรักษ์ปลาแบบภูมิปัญญาชาวบ้านทำวังปลา โดยการนำไม้ที่เป็นกิ่งใหญ่ หรือหนามไม้ไผ่ นำไปกองรวมกันในน้ำ โดยใช้หลักยึดไว้กับพื้น เพื่อให้กุ้งหอยปูปลาได้เป็นที่วางไข่ และหลบสัตว์น้ำที่จะจับเป็นอาหาร

หลังจากที่ได้ทำวังปลา หรือบ้านปลา ปรากฏว่าได้เพิ่มจำนวนปลาขึ้นเป็นจำนวนมาก โดยสังเกตจากการออกตรวจของเจ้าหน้าที่อุทยานฯ ในเวลากลางคืน เมื่อส่องไผลงไปจะเห็นปลากระโดดขึ้นจากผิวน้ำเพื่อเล่นแสงไฟเยอะมาก ในส่วนของการลักลอบจับปลา คนในพื้นที่จะร่วมมือกันเป็นอย่างดี เนื่องจากบริเวณที่ได้จัดทำเป็นวังปลา มีพื้นที่ประมาณ 500 ไร่ ได้มีธงปักไว้ ห้ามเข้ามาจับปลาในเขตที่กันไว้เป็นพื้นที่หวงห้าม โดยมีแนวเขตของอุทยานฯ รวมกับเขตของหมู่บ้านภูเขาวงมากกว่า 1,000 ไร่ ซึ่งชาวบ้านในพื้นที่จะทราบกันเป็นอย่างดีว่าบริเวณไหนเป็นเขตหวงห้าม ส่วนชาวบ้านจากต่างถิ่น ถ้านำเครื่องมือหาปลาทางอุทยานฯ ก็จะทำการเปรียบเทียบปรับ ตามกฎหมายของอุทยานแห่งชาติ

ดังนั้นในการใช้ภูมิปัญญาชาวบ้านโดยการทำวังปลา หรือบ้านปลา จะส่งผลให้มีการเพิ่มปริมาณปลาในเขื่อนอุบลรัตน์เป็นจำนวนมากขึ้น ตอบสนองความต้องการของประชาชน และสร้างรายได้ให้กับพี่น้องที่ทำอาชีพประมงในเขื่อนอุบลรัตน์ได้ โดยจะได้ทำการขยายผลให้กับชาวบ้านหมู่บ้านอื่น ในเขตอำเภอหนองเรือที่อยู่ท้ายเขื่อนอุบลรัตน์ร่วมมือกันทำวังปลาเพื่อให้ปลาได้มีที่อยู่ และจำได้มีปริมาณปลาให้จับได้จำนวนมาก

ทางด้านนายจันที ดวงสำราญ ผู้ใหญ่บ้านภูเขาวง หมู่ที่ 10 ต.เขื่อนอุบลรัตน์ อ.อุบลรัตน์ จ.ขอนแก่น กล่าวว่า จากการที่ได้ไปศึกษาดูงานร่วมกับหน่วยงานต่าง ๆ ได้แนวทางก็ได้ทำการชักชวนชาวบ้านทำการอนุรักษ์พันธุ์ปลา โดยการสร้างบ้านปลา หรือที่ชาวอีสานเรียกว่า “เยาะปลา” โดยเริ่มจากปี 2553 เป็นระยะเวลาร่วม 10 ปีผ่านมา

ผลผลิตเป็นที่พอใจ ปลาเพิ่มขึ้น ชาวบ้านมีรายได้เพิ่มขึ้น ทำให้ชาวบ้านที่ทิ้งอาชีพประมงไปรับจ้าง กลับมาอยู่กับครอบครัว สร้างรายได้เลี้ยงครอบครัวอย่างไม่เดือดร้อน โดยชาวบ้านภูเขาวงได้สร้างมาตรการในการดูแลรักษาเขตอนุรักษ์พันธุ์ปลาของหมู่บ้าน โดยในวันนี้ได้ร่วมกับอุทยานฯทำการนำกิ่งไม้มาเพื่อสร้างวังปลา หรือบ้านปลา ร่วมกัน โดยถือว่าเป็นแหล่งที่ 2 ของแนวเขตอนุรักษ์ โดยจุดแรกอยู่บริเวณใกล้กับหมู่บ้านภูเขาวง ดังนั้นจึงใคร่อยากเชิญชวนให้หมู่บ้านที่อยู่รอบเขื่อนอุบลรัตน์ ได้ร่วมมือกันทำวังปลา สองหมู่บ้าน 1 เขต หรือหมู่บ้านละเขตอนุรักษ์ จะทำให้มีปลาจับได้ตลอดทั้งปี


สำหรับการทำวังปลา หรือบ้านปลานั้น ชาวบ้านได้นำกิ่งไม้ทั้งสดและแห้ง นำลงเรือเพื่อไปวางยังบริเวณที่มีตอไม้ หรือปักหลักสร้างขึ้นมาใหม่ จากนั้นได้นำกิ่งไม้นำไปวางตรงกลางที่ปักเสาล้อมเป็นวงไว้ ใช้เชือกมัดกิ่งไม้ไว้ป้องกันการถูกน้ำพัดแตกจากกัน เพื่อเป็นสถานที่อยู่ของปลา หรือสัตว์น้ำอื่นๆ ทำการขยายพันธุ์ต่อไป