ทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี  ทรงเป็นพระราชธิดาพระองค์ใหญ่ในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ในรัชกาลที่ 9 ประสูติเมื่อวันที่ 5 เมษายน พ.ศ. 2494 ณ โรงพยาบาลมองชัวซีส์ เมืองโลซานน์ ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ และทรงเป็นพระเชษฐภคินี (พี่สาว) ในสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร

ทรงสำเร็จการศึกษาระดับปริญญาตรี ณ สถาบันเทคโนโลยีแมสซาชูเซตส์ หรือ เอ็มไอที ในเมืองเคมบริดจ์ รัฐแมสซาชูเซตส์ ประเทศสหรัฐอเมริกา ในสาขาวิชาคณิตศาสตร์และสาขาวิชาวิทยาศาสตร์ชีวเคมี จากนั้นทรงศึกษาต่อจนสำเร็จปริญญาโท สาขาวิชาสาธารณสุขศาสตร์ ณ มหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย ลอสแอนเจลิส

เมื่อปี พ.ศ. 2515 สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี (พระอิสริยยศขณะนั้น) ทรงลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์เพื่อสมรสกับนายปีเตอร์ แลด เจนเซน ชาวอเมริกัน ในพระบรมหาราชวังตามราชประเพณีไทย แล้วเสด็จประทับที่สหรัฐฯ โดยทรงเปลี่ยนพระนามเป็น จูลี เจนเซน (Julie Jensen)ทั้งคู่มีบุตร-ธิดารวม 3 คน ได้แก่ คุณพลอยไพลิน เจนเซน  เกิดเมื่อวันที่ 12 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2524 ปัจจุบัน สมรสกับนายเดวิด วีลเลอร์ และมีบุตรชายสองคน, คุณพุ่ม เจนเซน (ภูมิ เจนเซน)  เกิดเมื่อวันที่ 16 สิงหาคม พ.ศ. 2526 และถึงแก่อนิจกรรมในเหตุคลื่นสึนามิที่เกิดจากแผ่นดินไหวในมหาสมุทรอินเดีย ซึ่งขณะเกิดเหตุคุณพุ่มกำลังเล่นเจ็ตสกีอยู่บริเวณโรงแรมที่พักในอำเภอตะกั่วป่า จังหวัดพังงา เมื่อวันที่ 26 ธันวาคม พ.ศ. 2547 สิริอายุ 21 ปี และคุณสิริกิติยา เจนเซน (ใหม่ เจนเซน) เกิดเมื่อวันที่ 18 มีนาคม พ.ศ. 2528 ปัจจุบันรับราชการในกรมศิลปากร โดยทำงานด้านประวัติศาสตร์และการอนุรักษ์โบราณสถานของชาติ

ในปี พ.ศ. 2541 ทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี ทรงหย่ากับนายปีเตอร์ เจนเซน แล้วเสด็จนิวัตประเทศไทยและประทับอยู่เป็นการถาวรเมื่อปี พ.ศ. 2544 นับแต่นั้นเป็นต้นมา พระองค์ทรงปฏิบัติพระกรณียกิจในด้านการช่วยเหลือราษฎร และให้โอกาส ผู้พิการ เยาวชน ตลอดจนประชาชนที่ได้รับผลกระทบจากภัยพิบัติต่าง ๆ รวมทั้งทรงงานด้านการประชาสัมพันธ์การท่องเที่ยวและอุตสาหกรรมภาพยนตร์ของไทยในระดับนานาชาติ

พระองค์ทรงปฏิบัติพระกรณียกิจในด้านการรณรงค์ป้องกัน และแก้ไขปัญหายาเสพติด มีพระดำริให้ก่อตั้งโครงการ TO BE NUMBER ONE โดยทรงรับเป็นองค์ประธาน เพื่อรณรงค์ป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติดในสถานศึกษาทั่วประเทศ และหน่วยงาน องค์กร ชุมชนต่าง ๆ ตามพระปณิธาน “ทุกคนเป็นหนึ่งได้โดยไม่พึ่งยาเสพติด”นอกจากนี้ ยังมี “ศูนย์เพื่อนใจวัยรุ่น” ซึ่งให้คำปรึกษาและแก้ปัญหาต่าง ๆ ของเยาวชน เช่น ปัญหาครอบครัว และปัญหายาเสพติด รวมทั้งทรงเป็นผู้ดำเนินรายการโทรทัศน์ที่เป็นประโยชน์แก่สังคมด้วย